انتشار یافته در شماره ۴۰ فصلنامه طب در ورزش
کفش ورزشی تنها یک پوشش برای پوشاندن پا نیست بلکه نقش حیاتی در عملکرد ورزشی، پیشگیری از آسیبها و حفظ سلامت پا دارد . انتخاب درست کفش میتواند تفاوت چشمگیری در کارایی ورزشکاران و طول عمر ورزشی آنها ایجاد کند برعکس استفاده از کفش نامناسب می تواند منجر به بروزدرد های عضلانی،اختلالات کف پا و آسیب به مفاصل زانو و کمر و حتی گردن گردد.
در این مقاله به طور مختصر به مسائلی همچون کفش ورزشی مناسب، راز عملکرد بهتر در کفشهای ورزشی و پیشگیری از آسیبها، اهمیت انتخاب کفش مناسب ، نقش کفش ورزشی مناسب در ورزشکاران و ساختار کفش ورزشی و ویژگیهای کفش ورزشی ایدهآل و بیماریهای مربوط به پاو کفش خواهیم پرداخت.
تاریخچه مختصر کفش های ورزشی
اهمیت کفش ورزشی
1 محافظت از پا در برابر ضربه و فشار
2 کاهش آسیب های ورزشی مانند پیچ خوردگی مچ ، التهاب تاندون و دردهای کف پا
3 بهبود عملکرد ورزشکار با افزایش تعادل و ثبات
4 ایجاد راحتی و کاهش خستگی در فعالیت های طولانی
اصول انتخاب کفش ورزشی مناسب
1 تناسب با نوع ورزش
2 انتخاب سایز صحیح ( نیم تا یک سایز بزرگتر از کفش روزمره توصیه میشود )
3 در نظر گرفتن نوع قوس پا ( صاف بودن کف پا یا قوس زیاد )
4 توجه به وزن ورزشکار ( افراد سنگین وزن نیاز به کفش با حمایت بیشتر دارند )
5 امتحان کردن کفش در پایان روز که پا کمی متورم تر است .
نقش کفش ورزشی مناسب در فعالیت ورزشی ورزشکاران
یکی از نقشهای اساسی در عملکرد ورزشی ورزشکاران به خصوص ورزشکاران حرفهای مربوط به انتخاب و استفاده مناسب از کفشهای ورزشی است که میتواند به بهبود عملکرد ورزشی ورزشکاران کمک کرده و از آسیبهای احتمالی آنها در ورزش خاص آنها جلوگیری نماید بنابراین لازم است ورزشکاران هر رشته برای انتخاب کفش ورزشی مناسب با افراد متخصص مشورت کرده و کفش بهینه را در ورزش مورد علاقه خود انتخاب نمایند. در موارد خاصی حتی کفش ورزشی مناسب هنگام آسیبهای ورزشی ،میتواند متفاوت با کفش دوران سلامت آنها باشد تا مانع فزایش آسیب گردیده و به بهبود آسیبها کمک کند .اهمیت کفش ورزشی تا آنجاست که در ورزشهای گروهی و تیمی در پستهای مختلف ورزشکاران میباید از کفشهای متفاوتی با توجه به نقش ورزشکاران درآن رشته استفاده کنندتا با بهبود عملکرد آنها مواجه باشیم. در ذیل مواردی که با توجه به ساختار کفش میتوان از آنها به عنوان انتخاب کفش مناسب یاد کرد اشاره خواهیم داشت .
اجزای کفشهای ورزشی
نگهدارنده مچ( heel counter )
در تمامی کفش های ورزشی در قسمت خلفی کفش بخشی با این عنوان طراحی میگردد که معمولاً سختتر از قسمتهای دیگر کفش بوده و با ارتفاعهای کمتر یا بیشتر طراحی میگردد.همچنین سختی و ارتفاع این قسمت و چگونگی محکم شدن و ارتباط آن با بستن بندهای کفش میتواند در پیشگیری از آسیبهای پا به خصوص مچ پا و نگهداری استخوانهای پا کمک نماید. این مطلب شاید در ورزشهایی مثل فوتبال یا بسکتبال و هندبال که حرکات سریع و جهشی زیادی انجام میدهند مورد تاکید بیشتر باشد و آنها را از فشارهای مضاعف در امان نگه دارد.همچنین در قسمت پشتی نگهدارنده پاشنه پا یک بریدگی کوچک وجود دارد که از آن برای راحتی تاندون آشیل و عدم فشار به آن استفاده میگردد .این قسمت به خصوص در ورزشکارانی که حرکت رو به عقب دارند از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد که باعث آزادی عمل بیشتر آنها و عدم خستگی و فشار به تاندون تاندون آشیل میگردد.
نوارهای کنار کفش( fox )
درقسمت کناری بسیاری از کفشهای ورزشی نوارهایی به شکلهای مختلف و در مسیرهای متعدد طراحی شده که از انها به عنوان فاکسینگ یاد میگردد . نقش این نوارها و مسیر حرکت آنها بسیار در عملکرد ورزشکاران و حمایت از پا برای انجام مانورهای ورزشی موثر است و به طور معمول یک ورزشکار حرفهای دو انتظار خاص از یک کفش راحت دارد توانایی در پایداری بیشتر و دیگری توانایی در انجام مانورهای رو به جلو و عقب که در مجموع به عنوان تحرک ورزشکاران از آنها یاد میگردد .در ورزشکارانی که به دنبال ایستایی بیشتر هستند این نوارها معمولاً به سمت نگهدارنده پاشنه کفشها کشیده شدهاند تا به ایستایی بیشتر کمک نمایند و در پستهایی مثل دفاع ،در بسیاری از ورزشهای گروهی مثل فوتبال یا بسکتبال، به توانایی نگهداری آنها در پست خود کمک می نماید .همچنین از آسیبهایی مثل کشیدگی لیگامانهای پا و آسیب به مچ بهتر است به دلیل حمایت بیشتر از این نوع فاکسینگ استفاده گردد.
در مقابل در ورزشکارانی که نیاز به تحرک بیشتر یا موبیلیتی بیشتر دارند ویا در پستهایی مثل حمله شرکت میکنند ،این نوارها به سمت جلو کشیده شدهاند تا ورزشکار از توانایی تحرک بیشتری برخوردار گردند.
رویه کفش
این قسمت معمولاً از موادی سبک و راحت و دارای قابلیت انتقال هوا انتخاب میشود مثل چرم یا پارچه که در ورزشهای مختلف میتواند متفاوت باشد .
زیره کفش
. زیره کفش معمولاً از سه قسمت بیرونی ، قسمت میانی و قسمت داخلی تشکیل میگردد
قسمت خارجی( (outsole
این لایه معمولاً در تماس با زمین یا کفپوش ورزشی بوده و از مواد مقاوم مانند لاستیک یا ترکیبی از مواد مقاوم برای جلوگیری از لغزش و افزایش دوام ساخته میشود . که طرحهای مختلفی را روی آنها حک میکنند و از نقوش متفاوتی برخوردارند که هر کدام از این نقوش در ورزشهای مختلف و افراد مختلف نقشهای متعددی داشته و در انجام فعالیت های آنها موثر است .
(midsole) قسمت میانی
این لایه معمولاً از فوم یا سایر مواد انعطاف پذیر ساخته میشود و وظیفه جذب ضربه هنگام دویدن یا راه رفتن را به عهده دارد که از نقطه نظر راحتی و محافظت از زانو، ستون فقرات و حتی دیگر مفاصل بسیار مهم میباشد .
( insouleکفی یا ) بخش داخلی
این لایه در تماس مستقیم با پا بوده و با توجه به ارزیابی های متخصصین ارتز و پروتز به اشکال متفاوتی طراحی و استفاده گردد .
زبانه پا( ( tongue
این قسمت معمولاً در بالای رویه کفش قرار داشته و از فشار بند کفش بر روی پا جلوگیری کرده و همچنین به راحتی پوشیدن کفش کمک مینماید .
بند ( laces )
این قسمت معمولاً برای تنظیم اندازه و محکم کردن کفش به کار میرود و حتی جهت راحتی بیشتر و استحکام و حتی نوع استفاده در پستهای مختلف ورزشی از روشهای متعدد بستن آن استفاده میگردد
آستین collar ))
این قسمت معمولاً در بالای پاشنه کفش بوده و در ورزشهایی که نیاز به استحکام بیشترمچ پا دارند یا در آسیبهای مچ پا میتواند به نگهداری بیشتر کمک نماید .
نگهداره پنجه (toe box )
این بخش میتواند نقش مهمی را در طراحیهای کفشهای ورزشی ، در حمایت از انگشتان و پنجه به عهده داشته باشد و باعث ثبات پا و راحتی بیشتر آن هنگام فعالیتهای ورزشی گردد. این بخش همچنین میتواند به جلوگیری از آسیبهای ناشی از فشار یا ضربه به انگشتان کمک کند و داشتن فضای کافی و طراحی مناسب در این قسمت هنگام انتخاب کفش بسیار مهم و ضروری است .
در طراحی این قسمت معمولاً از مواد مشبک استفاده میشود تا به تهویه پا کمک کرده و مانع تعریق زیاد پا به خصوص در فعالیتهای طولانی مدت گردد . همچنین از بروز مشکلاتی مثل فشردگی انگشتان یا آسیب ناخنها جلوگیری نماید . این بخش معمولاً باید قابلیت انعطاف پذیری مناسبی باید داشته باشد تا از فشار غیر ضروری به پنجه پا جلوگیری کرده و به عملکرد ورزشی ورزشکاران کمک نماید.
در بعضی از کفشهای ورزشی مثل کفش کوه نوردی میتوان در این قسمت جهت پایداری و کارایی بیشتراز موادی مثل اهن یا چرم فشرده استفاده گردد . همچنین در کفش هایی که برای دویدن انتخاب میگردد باید فضای این قسمت بیشتر باشد تا به انعطاف و کارایی بیشتر منجر گردد .
در مجموع نگهدارنده پنجه برای هر نوع ورزش و فعالیت خاص میتواند طراحیهای متفاوتی داشته باشد .
هر کدام از این اجزا بسته به نوع کفش ورزشی و فعالیت و همچنین در دنیای امروز با توجه به برند میتواند از تغییرات و ویژگی های خاص خود برخوردار باشد .
تعریق و بوی بد کفش
بوی نامطبوع کفش معمولاً به دلیل تعریق( که معمولاً بی بو میباشد ) یا باکتریها و قارچهایی ایجاد میشود که در محیط گرم و مرطوب داخل کفش رشد میکنند .
عواملی که باعث تشدید بوی کفش میشود
۱ پوشیدن طولانی مدت بدون تهویه
۲ جوراب نامناسب یا استفاده نکردن از جوراب
۳ تعریق زیاد پا
۴ خشک نشدن کفش
پیشگیری و کاهش بوی پا
پوشیدن جوراب نخی یا ضد تعریق
خشک کردن کامل کفش پس ازاستفاده
استفاده از پودر یا اسپری ضد بو
شستن یا تهویه منظم کفش
پای ورزش کاران( athletes foot )
این بیماری یک عفونت قارچی پوست پا است که معمولاً بین انگشتان پا بوده و نام علمی آن tinea pedis است و توسط قارچهای درماتوفیت ایجاد میشود .
علائم
خارش شدید
وگاهی تاول یا زخم پوسته پوسته شدن پا و ترک خوردن پوست
قرمزی و التهاب
محل شایع
انگشتان پا به خصوص چهارم و پنجم ، کف پا و کناره ها
راه انتقال
تماس مستقیم پوست با سطوح آلوده ( کف استخر ، رختکن ، حمام عمومی ، کفش و جوراب مشترک )
عوامل مستعد کننده
تعریق زیاد پا ، کفش مرطوب ، عدم تهویه پا ، استفاده ازجوراب نامناسب ، راه رفتن پابرهنه در محیط های مرطوب عمومی
عوارض
انتشار به ناخن ها onychomycosis ، انتقال به دیگران ، عفونت باکتریایی ثانویه
پیشگیری
خشک نگه داشتن پا و بین انگشتان ، تعویض روزانه جوراب ، تهویه و شستشوی کفش ، استفاده از دمپایی در مکان های عمومی و مرطوب
درمان
استفاده از کرم یا اسپری ضد قارچ ( کلوتریمازول ، میکونازول ) و در موارد شدید داروهای خوراکی ضد قارچ
زمان انتخاب کفش
پای افراد در ساعات انتهایی روز یا عصرها و شبها کمی بزرگتر از صبحها میباشد و بهتر است کفش را همین زمان امتحان کنید یا سایز کنید یا در پایان روز آن را تست کنید و حتماً هنگام انتخاب، جوراب ورزشی خود را بپوشید.
عمر کفشهای ورزشی
عمر کفش ورزشی معمولاً غیر از آسیبهای غیر قابل پیشبینی به آن، بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر میباشد و بعد آن باید تعویض گردند.
نتیجه گیری
کفش ورزشی تنها یک وسیله پوششی برای پا نیست، بلکه یک ابزار مهم برای پیشگیری از آسیب و افزایش کارایی ورزشی است. انتخاب آگاهانه و صحیح آن، به ویژه با توجه به رشته ورزشی ، ساختار پا و شرایط فردی ، میتواند تاثیر چشمگیری بر سلامت و عملکرد ورزشکار داشته باشد .
کفش مناسب میتواند به بهبود وضعیت بدنی ورزشکار کمک کرده و به خصوص در ورزشهایی مثل دویدنهای ماراتن یا پیادهروی فشار را از روی ستون فقرات و تنه برداشته و مانع خستگی و درد در نواحی مختلف بدن گردد و به افزایش زمان ورزش کردن کمک نماید.
در نهایت انتخاب کفش ورزشی مناسب برای هر فرد و ورزش و هر آسیب ورزشی و زمان استفاده به لحاظ ویژگیها متفاوت بوده و حتماً باید جهت انتخاب بهترین گزینه با پزشک ورزشی یا فیزیوتراپیست ورزشی آگاه مشورت گردد تا بهترین نتایج جهت اهداف مورد نظر کسب گردد.
دکتر مجتبی رسولی
ارسال نظر